INNE UZALEŻNIENIA BEHAWIORALNE

Pod tym hasłem kryją się wszelkie uzależnienia, które powodują pojawianie się problemów w życiu. Są to na przykład:

- uzależnienie od telefonu komórkowego – nadmierne używanie telefonu, udział w loteriach sms-owych itp. prowadzące do kłopotów finansowych i innych;

- uzależnienie od komputera, internetu – silny i uporczywy nawyk korzystania z komputera, korzystania z internetu prowadzący do osłabienia więzi społecznych, problemów w pracy i innych negatywnych konsekwencji;

- uzależnienie od seksu – czyli od częstych, przypadkowych kontaktów seksualnych lub częstego korzystania z usług „agencji towarzyskich” co prowadzi do negatywnych następstw np. w relacjach małżeńskich;

- uzależnienie od pracy (pracoholizm) – nie chodzi tu o długotrwałe przebywanie w pracy, lecz podejmowanie w pracy nadmiarowej aktywności prowadzącej do wyczerpania fizycznego i psychicznego; może też wiązać się z odczuwaniem stanu przykrego napięcia w sytuacjach, gdy ktoś nie pracuje (np. w dni wolne od pracy, na urlopie);

- uzależnienie od ćwiczeń gimnastycznych – uporczywe, wręcz obsesyjne wykonywanie ćwiczeń fizycznych, które z biegiem czasu zajmuje coraz więcej czasu i może prowadzić do kłopotów zdrowotnych. Często towarzyszy temu nadużywanie anabolików (czyli tzw. środków dopingujących);

- kleptomania – niemożność powstrzymania się od wynoszenia rzeczy ze sklepów lub zabierania innym różnych rzeczy, które najczęściej nie są jej do niczego potrzebne. Zazwyczaj przed kradzieżą pojawia się stan napięcia, w trakcie – przyjemność, a po – wyrzuty sumienia i wstyd;

- nałogowe zakupy (zakupoholizm) – kupowanie mnóstwa, najczęściej niepotrzebnych rzeczy. Cechy charakterystyczne: ogromna przyjemność podczas zakupów, rozładowanie napięcia podczas zakupów, poczucie braku, kiedy próbuje się przestać, robienie coraz większych zakupów

- nałogowe obżarstwo – w tym wypadku należy zwrócić uwagę, że wśród zaburzeń jedzenia występują: anoreksja (jadłowstręt psychiczny) i bulimia (żarłoczność psychiczna). Obydwie te formy zaburzeń leczy się w odpowiednich placówkach zaburzeń jedzenia. Jednak może występować też wiele innych problemów z jedzeniem, które nie pasują do żadnego z tych zaburzeń. Ma to często formę trudności w powstrzymywaniu się od jedzenia, okresy gwałtownego obżerania się itp. Na ogół jedzenie niesie ze sobą poczucie ulgi, po którym pojawia się poczucie winy.

- inne uzależnienia niescharakteryzowane powyżej – w zasadzie nie ma takich rzeczy i zachowań, od których człowiek nie mógłby się uzależnić. Dlatego nie sposób wymienić tutaj wszystkiego. Możliwe są uzależnienia od zadawania sobie bólu (np. poprzez wyrywanie włosów), obgryzania paznokci, liczenia kalorii każdego posiłku i ścisłe trzymanie się diety, nadmiernej szybkości podczas jazdy samochodem, przebywania w solarium itp. To, czy wymaga to leczenia czy też nie, zależy od tego, jak wiele negatywnych konsekwencji to wywołuje i czy powoduje jakiś rodzaj dyskomfortu psychicznego i cierpienia. Należy także dodać, że niektóre problemy psychiczne wyglądają jak uzależnienie, jednak nimi nie są i wymagają innego leczenia. Dotyczy to głównie obsesji i natręctw, które mogą być mylone z uzależnieniami. Tymczasem wiele z nich to tak naprawdę zaburzenia lękowe (potocznie zwane „nerwicami”). Aby się w tej sprawie upewnić, można skorzystać z konsultacji z fachowcem zatrudnionym w placówce.

            Wg. G. May’a istnieje pięć cech świadczących o tym, że występuje uzależnienie. Przedstawiamy je poniżej:

1. Tolerancja: jest zjawiskiem polegającym na tym, że potrzebuje się coraz więcej zachowania uzależnieniowego po to, aby osiągnąć pełne uczucie zaspokojenia. Zasadnicza dynamika tolerancji polega na tym, że przyzwyczajamy się do określonych ilości tego czegoś i owo przyzwyczajenie anuluje upragniony efekt i prowadzi do powstania jeszcze większej potrzeby zaistnienia większej ilości tego czegoś.

2. Objawy odstawienia: gdy zachowanie uzależnione zostaje powstrzymane, odczuwamy dwa rodzaje objawów odstawienia. Pierwszy rodzaj to reakcja na stres. Gdy organizm został pozbawiony czegoś, do czego się przyzwyczaił, odpowiada sygnałami zagrożenia, jak gdyby działo się coś złego. Reakcja ta może przybierać różne rozmiary – od łagodnego zakłopotania i poirytowania, po skrajne pobudzenie z przyspieszonym tętnem, drgawkami i stanem paniki. Drugi rodzaj objawów odstawienia wynika z reakcji odbicia lub podmuchu powrotnego. Osoba odczuwa objawy które są dokładną odwrotnością tych, które powodowało samo zachowanie uzależnione lub substancja. Jeśli np. dla kogoś robienie zakupów było przyjemne i euforyzujące, to brak tego będzie wywoływał depresję i apatię.

3. Samooszukiwanie: jedną z najbardziej znamiennych cech uzależnienia jest pomysłowość, jaką umysł potrafi wykazać w celu podtrzymywania uzależnionych zachowań. Owa twórcza siła umysłu wykorzystywana jest do zwalczenia każdej najmniejszej próby kontroli nad uzależnionym zachowaniem lub zaprzestania tego zachowania. Można posłużyć się tutaj metaforą: ktoś idzie do sklepu z zamiarem zakupu owoców. Jednak owoców nie było, kupił więc dżem, bo to też z owoców. Tak właśnie działa nasz umysł, próbując uzasadnić, ze zachowania uzależnieniowe nie są problemem.

4. Utrata silnej woli: gdy ktoś usiłuje kontrolować jakieś naprawdę uzależnione zachowanie przez podejmowanie samodzielnych i celowych postanowień, zaczyna sam sobie zadawać klęskę. Poczucie klęski wynika przeważnie z mieszanych motywacji. Jedna część woli szczerze pragnie być wolna. Druga część chce kontynuować uzależnione zachowanie. W każdym prawdziwym uzależnieniu ta druga część jest silniejsza, tak więc chlubne postanowienia zawodzą. Postanowienia o zaprzestaniu mogą powtarzać się bardzo wiele razy, zanim osoba zda sobie sprawę, jak bardzo nie ma kontroli nad swoim uzależnionym zachowaniem. Jeśli więc ktoś nie może przestać, żadna ilość samooszukiwania się nie zmieni faktu, że mamy do czynienia z uzależnieniem.

5. Zaburzenia uwagi: uzależnienie oraz towarzyszące mu sztuczki umysłu niechybnie pochłaniają i zaburzają naszą uwagę, głęboko okaleczając zdolność do miłości. Uwaga i miłość pozostają w ścisłym związku: aby miłość mogła być urzeczywistniona, musi być wolna.

Z każdym z uzależnień można sobie poradzić, korzystając z fachowej pomocy. Zatrudnieni u nas psychoterapeuci i specjaliści terapii uzależnień realizują program terapeutyczny nastawiony na pomoc w tego typu problemach. Są to zarówno oddziaływania indywidualne, jak i grupy terapeutyczne oraz weekendowe warsztaty terapeutyczne. Pomagamy również rodzinom osób uzależnionych w poradzeniu sobie z trudną sytuacją uzależnienia w rodzinie.

Poniżej znajduje się test, który pomaga rozpoznać, na ile problem z jakimś zachowaniem czy substancją wymaga podjęcia leczenia. Jeśli odpowiedzi będą udzielane szczerze, wynik testu będzie ważną wskazówką, co robić dalej. Test ten może być użyty do rozpoznania uzależnienia od alkoholu, hazardu, leków, narkotyków i innych uzależnień. Został opracowany przez Charly’ego Cungi i pochodzi z książki: „Stawić czoło uzależnieniom” str. 17

Czy jestem uzależniony?